Λέγεται ότι στην αρχαιότητα δεν υπήρχε ποιητικός λόγος χωρίς ακολουθία μουσικής και μουσική χωρίς ποιητικό λόγο. Ο Ιωάννης Συκουτρής μας πληροφορεί στα σχόλια του για την Ποιητική του Αριστοτέλη “η μουσική και η λυρική ποίηση εκαλλιεργούντο συστηματικώς από τον 6ο αιώνα π. Χ”. Αυτός ο δεσμός διατηρήθηκε και στην Βυζαντινή λειτουργική ποίηση και στην μελοποιημένη μυθιστορηματική ποίηση (Κρητική σχολή). Τα δημοτικά τραγούδια είναι δείγματα αυτού του δεσμού της μουσικής με εξαιρετικές ποιητικές εικόνες. Στην Γαλλία και στην Γερμανία από τον 18ο αιώνα μελοποιούν ποιήματα. Ο Γάλλος ποιητής Πωλ Βερλαίν σημειώνει “η μουσική που ντύνει ένα ποίημα απελευθερώνει από τις λέξεις το χρώμα τους, που είναι Μουσική. Προπάντων Μουσική”. Αυτόν τον γάμο επιχειρεί να ξαναθυμίσει στους νεώτερους Έλληνες ο Κερκυραίος Νικόλαος Μάντζαρος που μελοποιεί ποιήματα του Διονύσιου Σολωμού. Όχι μόνο τον Ύμνο στην Ελευθερία (που αργότερα έγινε ο Εθνικός ύμνος) αλλά και άλλα ποιήματα (π.χ. η Ξανθούλα και η Αγνώριστη που είναι ακόμα στο ρεπερτόριο των περισσοτέρων χορωδιών).
Η προσπάθειά συνεχίζεται από τον Μανώλη Καλομοίρη, αλλά παραμένει σχεδόν εντός των τειχών των ωδείων. Στην μεταπολεμική Ελλάδα πρώτος ο Μάνος Χατζιδάκις μελοποιεί Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου για τις ανάγκες της παράστασης του Θεάτρου Τέχνης “Ο Ματωμένος Γάμος” το 1947-48. Το πρώτο έργο που δισκογραφείται είναι ο Επιτάφιος του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου που εκδίδεται το 1960 με παραγωγό τον Μάνο Χατζιδάκι και ερμηνεύτρια τη Νανά Μούσχουρη. Από αυτό το σημείο αρχίζει μια προσπάθεια του Θεοδωράκη που σύντομα θα πάρει χαρακτήρα κινήματος. Η σύζευξη ποίησης και μουσικής που ξεκινά από τραγούδια απλά, ολοκληρώνει την έκφραση της σε κύκλους εννοιολογικούς και ενότητες τραγουδιών και εξελίσσεται στην δραματική μορφή του ορατορίου. Η μύχια δράση της ποίησης πολλαπλασιάζεται με την μελοποίηση. Στίχοι προσωπικοί φωτίζονται από μελωδίες και ρυθμούς και γίνονται τραγούδια μαζικά, ύμνοι καθημερινοί. Η αποδοχή είναι απρόσμενη.
Την σκυτάλη θα πάρουν ο Ξαρχάκος, ο Μαμαγκάκης, ο Γλέζος, ο Μαρκόπουλος, ο Σπανός, ο Μαυρουδής, ο Λοΐζος, ο Λεοντής, ο Κόκοτος, ο Μούτσης ο Κουγιουμτζής. Ο Θάνος Μικρούτσικος θα αναδείξει με τις μελοποιήσεις του τον Νίκο Καββαδία στον πιο δημοφιλή ποιητή. Ο δημιουργός και το έργο του γίνονται το βασικό ζητούμενο στην δισκογραφία. Ένα μοναδικό πολιτιστικό φαινόμενο συμβαίνει στην Ελλάδα. Θα εκδηλωθούν ποικίλες αντιδράσεις και ενστάσεις για το κίνημα αυτό. Ο Άκης Πάνου σαν εκπρόσωπος της λαϊκής δημιουργίας θα διαφωνήσει δημόσια. Ο Ελύτης απαντά έμμεσα στους αντιφρονούντες. “Τις απόψεις αυτές, πρέπει να πω ευθύς αμέσως, τις κατανοώ και τις σέβομαι, αλλά δεν μου είναι δυνατόν να τις δεχτώ. Φοβούμαι ότι κατά ένα μεγάλο μέρος οφείλονται στην μακρά συνήθεια που μας έχει κληρονομήσει η Δύση και που την υποθάλψανε οι εξατομικευμένες κοινωνίες να νοούμε τις τέχνες σαν μονάδες ξεχωριστές και να θεωρούμε βεβήλωση την σύζευξή τους…”
Τώρα που πέρασαν τα χρόνια της έντασης και η πολιτιστική ανυδρεία στεγνώνει την ψυχή και το νου μπορούμε να δούμε με νοσταλγία τα δώρα που μας χάρισε αυτό το ρεύμα. Ποιήματα ελληνικά και ξένα πήγαν “στα χείλη ολονών”. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στη σύγχρονη Ευρώπη που τα ποιήματα δύο βραβευμένων με Νόμπελ Λογοτεχνίας ποιητών τραγουδιούνται στις παρέες, στα ξενύχτια, στις μοναξιές, στους έρωτες, στα σπίτια και στους δρόμους. Μας έμειναν τραγούδια σταθμοί και ένας εκφραστικός δρόμος να τον συνεχίσουν οι νεώτερες γενιές για να παραμείνει η δημιουργική αλυσίδα ακμαία.
Η συλλογή μας ξεκινά με το τραγούδι ΑΠΟ ΕΡΩΤΑ ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΤΑ ΚΛΑΡΙΑ με τον Γιάννη Πουλόπουλο. Από τον κύκλο 12 τραγούδια του πλέον μελοποιημένου ξένου ποιητή, του ισπανού Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα σε μουσική του Γιάννη Γλέζου και απόδοση στα ελληνικά του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Δίσκος του 1969. Ενορχηστρώνει και διευθύνει ο Νίκος Μαμαγκάκης. Συνεχίζουμε με τον Κώστα Καράλη στο ΣΠΑΣΜΕΝΟ ΚΑΡΑΒΙ Από την Γ Ανθολογία του Γιάννη Σπανού σε ποίηση Γιάννη Σκαρίμπα από την συλλογή Ουλαλούμ. Η Α΄ Ανθολογία εκδόθηκε το 1967, η Β το 1968 και η Γ το 1975. Όλες οι Ανθολογίες έχουν επανεκδοθεί πρόσφατα. Διευθύνει και ενορχηστρώνει ο συνθέτης. Σειρά έχει ο Γιάννης Κούτρας και το ΑΝΝΑ ΜΗΝ ΚΛΑΙΣ Από το έργο του Θάνου Μικρούτσικου Μουσική πράξη στον Μπέρτολτ Μπρέχτ. Η μετάφραση είναι του Μάριου Πλωρίτη. Το τραγούδι πρωτοτραγούδησε η Μελίνα Μερκούρη στην παράσταση του Ζυλ Ντασέν “ο Μπρεχτ και η εποχή του” που ανέβηκε το 1977 με τουςΜελίνα Μερκούρη, Μάνο Κατράκη, Γιάννη Φέρτη. Πρώτη έκδοση Οκτώβριος του 1978. Ενορχηστρώνει και διευθύνει ο συνθέτης. Ακολουθεί το ΌΤΑΝ ΣΕ ΠΕΡΙΜΕΝΩ. Ο Σταύρος Κουγιουμτζής μελοποιεί 12 ποιήματα του συμπατριώτη του Ντίνου Χριστιανόπουλου στον ομώνυμο δίσκο . Ερμηνεύει μοναδικά η Βίκυ Μοσχολιού. Ενορχηστρώνει και διευθύνει ο συνθέτης. Η Μαρία Δημητριάδη στο τραγούδι Η ΜΙΣΗ ΜΟΥ ΚΑΡΔΙΑ. Από τον δίσκο Πολιτικά τραγούδια του 1975 που περιείχε στρατευμένα ποιήματα των Ναζίμ Χικμέτ και Βολφ Μπίρμαν. Από την συλλογή Στηθάγχη του Τούρκου λογοτέχνη Ναζίμ Χικμέτσε μετάφραση Γιάννη Ρίτσου. Διευθύνει και ενορχηστρώνει ο Θάνος Μικρούτσικος. Ο δίσκος έχει επανεκδοθεί. Το ποίημα ΟΥΛΑΛΟΥΜ του πολυσχιδή Χαλκιδέου Γιάννη Σκαρίμπα από την ομώνυμη συλλογή ποιημάτων που εκδόθηκε το 1936, μελοποιεί και τραγουδά ο Διονύσης Τσακνής για τις ανάγκες του θεατρικού του έργου Τι γυρεύεις στον ύπνο μου πατέρα. ΚΡΑΤΗΣΑ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ. Τραγούδι από τον κύκλο τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη Επιφάνια. Μελοποίηση του ποιήματος “Επιφάνια, 1937” του Γιώργου Σεφέρη από τον κύκλο Σχέδια για ένα καλοκαίρι 1936-37. Εδώ με την Μαργαρίτα Ζορμπαλά από τον δίσκο 3 Κύκλοι του 1979. Ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας Μίκης Θεοδωράκης. Ο Λάκης Παπαδόπουλος μελοποιεί το BLACK and WHITE αφιερωμένο στον Μ. Καραγάτση από την συλλογή Πούσι του πολυτραγουδισμένου Νίκου Καββαδία για τον προσωπικό δίσκο της Αρλέτας Περίπου του 1984. Επανεκδόθηκε πρόσφατα με τίτλο Σερενάτα. Επιμέλεια ορχήστρας Βασίλης Ρακόπουλος. Και οι νεότερες γενιές μελοποιούν με ευαισθησία κείμενα ποιητικά συνεχίζοντας την παράδοση. Αντιπροσωπευτικό δείγμα ο ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ γραμμένος το 1929/30 από τον Γιώργο Σεφέρη που έγινε τραγούδι από τον Βαγγέλη Μαρκαντώνη του συγκροτήματος Ανοιχτή Θάλασσα από τον ομώνυμο δίσκο σε παραγωγή του Χάρη Κατσιμίχα. Άλλη μια μουσική γραφή της νέας γενιάς. Μελοποίηση του ποιήματος ΜΕΣΑ ΣΤΗ ΒΟΥΗ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ του τραγικού ποιητή του μεσοπολέμου Μήτσου Παπανικολάου από τον Δημήτρη Κανελλόπουλο του συγκροτήματος Domenica. Το τραγούδι είναι από τον ομώνυμο δίσκο του συγκροτήματος. Υποδεχόμαστε την ΠΟΔΗΛΑΤΙΣΣΑ Του Οδυσσέα Ελύτη από την συλλογή Τα Ρω του Έρωτα μελοποιημένη από τον Μιχάλη Τρανουδάκη με ερμηνεύτρια την Αφροδίτη Μάνου στον πρώτο της προσωπικό δίσκο Η Ποδηλάτισσα το 1979. Ενορχήστρωσε ο Τάσος Καρακατσάνης. ΜΟΝΟ ΓΙΑΤΙ Μ ΆΓΑΠΗΣΕΣ τραγουδά η Πόπη Αστεριάδη Ποίηση Μαρίας Πολυδούρηαπό το ποίημα Γιατί μ’αγάπησες της συλλογής Οι τρίλλιες που σβήνουν που εκδόθηκε το 1928. Μελοποίησε ο Γιάννης Σπανός το 1969. Ο ΤΑΜΕΝΟΣ με την Μαρία Δημητριάδη Σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου από τον κύκλο τραγουδιών 18 Λιανοτράγουδα της Μικρής Πατρίδας που εκδόθηκαν το 1974. Συλλογή που έστειλε κρυφά ο ποιητής στον Μ. Θεοδωράκη στο εξωτερικό, για να την μελοποιήσει. Διευθύνει και ενορχηστρώνει ο Τάσος Καρακατσάνης. Ολοκληρώνουμε με το ΑΝΟΙΞΕ ΛΙΓΟ ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ Από το θεατρικό έργο του Ιρλανδού λογοτέχνη Brendan Behan Ένας Όμηρος σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη και μετάφραση Βασίλη Ρώτα. Το έργο παίχτηκε πρώτη φορά σε σκηνοθεσία Λεωνίδα Τριβιζά το 1962 από το Κυκλικό Θέατρο. Τα τραγούδια ερμήνευε ζωντανά στην παράσταση το 1964 η Ντόρα Γιαννακοπούλου με τον Δημήτρη Φάμπα στην κιθάρα. Εδώ ερμηνεύει ο συνθέτης.